Wskazaniem do przeprowadzenia tego zabiegu jest przede wszystkim podejrzenie nowotworu gruczołu krokowego. Urolog może zalecić przeprowadzenie tego zabiegu w przypadku:

• Nieprawidłowego wyniku badania prostaty palcem przez odbytnicę (per rectum).
• Nieprawidłowego wyniku badania PSA we krwi.
•  Jeśli wcześniej wykonana biopsja prostaty nie potwierdziła nowotworu, ale w kolejnych badaniach obserwowano stały wzrost wyników badania PSA. Przezodbytnicza biopsja prostaty
• Jeśli wcześniej wykonana biopsja wykazała występowanie w prostacie komórek nieprawidłowych (atypowych), które jeszcze nie spełniały kryteriów komórek raka stercza.
• W wybranych przypadkach biopsja może być wykonana ponownie u pacjentów z już rozpoznanym rakiem stercza niskiego ryzyka, którzy nie rozpoczęli aktywnego leczenia, lecz są poddani ścisłej obserwacji.

Biopsja może być wskazana w rzadkich przypadkach po przebytym już leczeniu raka prostaty, wówczas ma na celu rozpoznanie wznowy miejscowej nowotworu.

Ryzyko wystąpienia powikłań po zabiegu biopsji stercza

Z przeprowadzeniem biopsji stercza związane jest ryzyko wystąpienia pewnych następstw i powikłań. Należą do nich:

Infekcja.
Ponieważ wycinki pobierane są na drodze przezodbytniczej, po biopsji może rozwinąć się infekcja układu moczowego, prostaty oraz jąder i najądrzy. Obecnie standardowo stosuje się profilaktykę zakażeń polegającą na podaniu antybiotyku na kilka minut przed wykonaniem biopsji oraz następnie na przyjmowaniu przez pacjenta po zabiegu antybiotyku w postaci tabletek przez kilka dni po niej. Dzięki temu powikłania infekcyjne zdarzają się bardzo rzadko i w swojej najcięższej postaci, tzw. urosepsy, dotyczą mniej niż 1% pacjentów, jednak ich wystąpienia nie można całkowicie wykluczyć. Jeśli wystąpi u pacjebnta ból w okolicy krocza, podbrzusza i moszny z towarzyszącymi zaburzeniami oddawania moczu i gorączką powyżej 38° C, należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala, w którym wykonano biopsję. W bardzo rzadkich przypadkach mogą rozwinąć się poważne powikłania septyczne wymagające kilkudniowego intensywnego leczenia przeciwzapalnego w warunkach szpitalnych.

Krwawienie.
Po biopsji pacjent może obserwować krwawienie z odbytnicy oraz obecność krwi w moczu i nasieniu. Jest to częste następstwo zabiegu i zwykle nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia pacjenta, ustępuje samoistnie po upływie 1–2 tygodni. Aby ograniczyć krwawienie, należy w pierwszych 3 dniach po biopsji unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, przyjmować dużą ilość płynów (powyżej 2,5 l/dobę) oraz stosować zaleconą profilaktykę antybiotykową. Należy pamiętać, że przyjmowanie leków hamujących krzepnięcie krwi może znacznie nasilać krwawienie po biopsji, dlatego nie powinno się ich stosować na 7 dni przed zabiegiem i przez 2 tygodnie po biopsji.

Zaburzenia w oddawaniu moczu.
U niektórych mężczyzn po biopsji mogą pojawić się trudności w oddawaniu moczu, a w bardzo rzadkich przypadkach konieczne może być wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego. Najczęstszymi przyczynami tych zaburzeń jest obrzęk błony śluzowej cewki moczowej lub obecność w cewce albo w pęcherzu moczowym skrzepów krwi. W przypadku wystąpienia nasilonych dolegliwości związanych z utrudnionym oddawaniem moczu należy pilnie zgłosić się do oddziału urologicznego.

Jak przygotować się do biopsji prostaty?

Zwykle biopsja stercza wykonywana jest bez konieczności przyjmowania do szpitala, w warunkach ambulatoryjnych. Niezbędne jest zabranie ze sobą całej dostępnej dokumentacji medycznej, w tym wyniku PSA, wyników badań obrazowych (opis w formie pisemnej oraz płyta CD/DVD z nagranym badaniem), kart wypisowych z innych oddziałów, a także od lekarza rodzinnego, wyników badań zleconych przed operacją, konsultacji specjalistycznych, informacji o przyjmowanych na stałe lekach, informacji i „paszportów” dotyczących implantów, wymaganych skierowań i dokumentów potwierdzających tożsamość i ubezpieczenie zdrowotne. Proszę też nie zapomnieć o dokumentach, które mogą być potrzebne do wypełnienia dokumentacji medycznej (NIP zakładu pracy, legitymacja Honorowego Dawcy Krwi, Kombatanta/Osoby Represjonowanej).
Bardzo istotne jest udzielenie lekarzowi dokładnych informacji o przyjmowanych lekach, ze szczególnym uwzględnieniem leków hamujących krzepnięcie krwi. Proszę o przygotowanie kartki z nazwami leków, które pacjent stosuje. Należy pamiętać, że większość leków hamujących krzepnięcie krwi musi bezwzględnie zostać odstawiona na kilka dni przed biopsją.
Zabieg pobrania wycinków z prostaty zwykle wykonywany jest w trybie jednodniowym i nie wymaga hospitalizacji. Sam zabieg trwa około 20–30 minut, jednak wszystkie procedury związane z jego przeprowadzeniem mogą zająć kilka godzin, co należy uwzględnić przy planowaniu innych spraw w tym dniu.
Spożywanie posiłków i napojów w dniu biopsji nie jest zabronione. Zalecamy spożycie w dniu zabiegu lekkiego śniadania i ewentualnie zabranie ze sobą napojów. Bezpośrednio po biopsji pacjent zostanie zwolniony do domu i otrzyma receptę na antybiotyk oraz szczegółowe zalecenia odnośnie dalszego postępowania.

Postępowanie po biopsji

Po biopsji stercza zaleca się stosowanie przez okres 3 dni profilaktyki antybiotykowej, przyjmowanie co najmniej 2,5 l płynów na dobę oraz unikanie dużego wysiłku fizycznego. Stosowanie się do powyższych zaleceń pozwoli zminimalizować ryzyko powikłań. Prawdopodobnie przez 1–2 tygodnie po zabiegu będzie można zaobserwować obecność krwi w stolcu, nasieniu i moczu. Proszę skontaktować się z urologiem prowadzącym, jeśli stwierdzone będzie występowanie:

• gorączki;
• nasilonego lub przedłużającego się krwawienia;
• narastającego z czasem bólu w okolicy krocza i podbrzusza;
• nasilonych zaburzeń w oddawaniu moczu.

Po upływie kilku do kilkunastu dni od biopsji we wskazanym miejscu pacjent otrzyma wynik badania histopatologicznego. Z wynikiem tego badania należy w każdym przypadku zgłosić się do urologa prowadzącego.

Rekomendacja  Polskiego Towarzystwa Urologicznego 
(dokument utworzony przez zespół Kliniki Urologii i Onkologii Urologicznej PUM w Szczecinie pod redakcją dr. n. med. Piotra Petrasza oraz prof. Marcina Słojewskiego).